Het Informatieobject

Online.Leren

Digitaal object

deel I van een drie-eenheid

Zoals gezegd, een digitaal bestand is een reeks nullen en enen die opgeslagen zijn op een op een bepaalde drager zoals de harde schijf van je computer. De reeksen nullen en enen ofwel bitstreams kunnen op verschillende wijzen worden georganiseerd. Dit zijn de verschillende bestandformaten. Met andere woorden de bitstream van een tekstbestand is anders georganiseerd dan die van een video of foto, ze hebben een ander bestandsformaat.

Bijvoorbeeld:
Onderstaande afbeelding is een reeks nullen en enen georganiseerd in het portable network graphics (PNG) formaat en opgeslagen in het CMS van Erfgoed.Online.

Een opgeslagen bitstream noemen we een digitaal object.

Een digitaal object is echter nog geen digitaal bestand. Het pas het eerste deeltje van een drie-eenheid. Om een digitaal object te bekijken heb je namelijk ook informatie óver het object nodig. Je moet bijvoorbeeld weten op welke wijze de bitstream is georganiseerd. Met ander woorden je moet weten wat het bestandformaat is.

Online.Leren

Representatie informatie

deel II van een drie-eenheid

We weten nu dat een digitaal object een reeks nullen en enen is die op een bepaalde wijze zijn georganiseerd. Er zijn filmpersonages die deze bitstreams rechtstreeks kunnen interpreteren… De meeste onder ons hebben hier echter een beetje hulp bij nodig. De bitstream moet ‘vertaald’ worden door software zodat we, een beeld, video of tekst te zien krijgen. Vervolgens heb je enige informatie nodig om te begrijpen wat je ziet.

Om een digitaal object te kunnen weergeven, of in ieder geval op juiste wijze weer te geven, is er enige informatie over het object nodig. Informatie waar je uit op kunt kunt maken welke soft- en hardware je nodig hebt om het digitaal object op de juiste wijze weer te geven en om te begrijpen waar je naar kijkt. Met deze zogenaamde representatie-informatie kun je vervolgens de juiste soft- en hardware kiezen om het object op de correcte wijze weer te geven.

Online.Leren

Representatie-fouten

deel II van een drie-eenheid

Onze computers, telefoons of tablets zijn zo geprogrammeerd dat ze ons al enorm helpen bij het openen van bestanden met de juiste software. Het bestandsformaat is hierbij essentieel. Deze geeft namelijk aan op welke wijze de bitstream is georganiseerd. Tekstbestanden worden bijvoorbeeld automatisch geopend in een tekstverwerker en video’s in videospelers. Heel handig maar wat gebeurd er als je niet de juiste soft- en hardware gebruikt? Probeer het zelf eens: Zoek op je computer een afbeelding, bijvoorbeeld in JPEG of PNG formaat, en open deze in Kladblok.*

Wat gebeurd er? Je verwacht een afbeelding te zien maar krijgt een hele reeks rare tekens.

De software Kladblok of … is dus niet in staat om een bitstream die volgens dit bestandsformaat is georganiseerd op een correcte wijze weer te geven. Bovenstaande reeks rare tekens is een voorbeeld van het eerder genoemde PNG bestand, geopend in Kladblok. De juiste weergave zou moeten zijn:

*Heb je een Chromebook; gebruik dan Tekst of Textedit voor een Apple

Online.Leren

Embedded metadata

deel II van een drie-eenheid

Om digitale objecten op de juiste wijze weer te geven is er representatie-informatie nodig. We hebben zojuist gezien dat het essentieel is om te weten op welke wijze de bitstream is georganiseerd om representatie-fouten te voorkomen. De informatie over het digitaal object, zoals het bestandsformaat, wordt daarom altijd in het bestand opgeslagen. Dit gebeurd automatisch bij creatie van het object. Niet alleen het bestandsformaat wordt opgeslagen, maar bijvoorbeeld ook de datum en bestandgrootte.

Deze automatisch opgeslagen informatie noemen we embedded metadata. Deze zijn niet alleen van belang om het bestand op de juiste wijze weer te geven maar ook om te controleren of het bestand authentiek is.

De embedded metadata vind je door de Eigenschappen, Informatie of Details van een bestand te openen. Hiernaast de embedded metadata van de reeds bekende afbeelding uit het CMS van Erfgoed.Online.

Is het je tijdens de ‘kladblok oefening’ opgevallen dat de embedded metadata de enige leesbare informatie is in het doolhof van rare symbolen?

Online.Leren

Metadata

deel II van een drie-eenheid

Dankzij embedded metadata weten we hoe we een digitaal object op de juiste wijze kunnen weergeven. Deze informatie is opgeslagen in het bestand en zorgt ervoor dat we de juiste soft- en hardware kunnen kiezen om het digitaal object weer te geven zoals het bedoeld is. Technisch is alles dik voor elkaar maar weten we nu ook waar we naar kijken?

Niet alleen software dient een digitaal object juist te interpreteren ook wij, de gebruikers, hebben informatie nodig om te begrijpen wat het object ons laat zien.

Bijvoorbeeld:

De afbeelding hiernaast, wat zien we? Inderdaad, de Nachtwacht van Rembrandt, of in ieder geval het lijkt op de Nachtwacht.

Het gaat hier namelijk digitale reproductie van een prent vervaardigd door Adolphe Mouilleron in de jaren ’60 van de 19^e eeuw.

De prent bevindt zich in de collectie van het Amsterdam Museum en wordt ontsloten op de website van Collectie Nederland met de rechtenstatus Public Domain.

Dit voorbeeld toont aan dat ook wij als gebruiker de nodige representatie-informatie nodig hebben om het beeld juist te interpreteren. Dit geldt natuurlijk voor alle digitale objecten of het nu een Excel-sheet is, een video of digitaal kunstwerk, enige context ofwel metadata is nodig om het digitaal object juist te interpreteren.

Online.Leren

De drie-eenheid

De som van deel I en deel II

Nu we vastgesteld hebben wat een digitaal object is en waarom representatie-informatie in de vorm van (embedded) metadata essentieel zijn, kunnen we de som opmaken:

digitaal object + representatie-informatie = informatieobject

Het informatieobject is een digitaal object dat op juiste wijze wordt gerepresenteerd. Met andere woorden een bestand dat met de juiste soft- en hardware wordt weergegeven en dankzij de metadata ook juist kan worden geïnterpreteerd door de gebruiker.

Wil je een informatieobject duurzaam bewaren ofwel duurzaam preserveren, dan zul je aandacht moeten hebben voor alle onderdelen van het object. De nullen en enen mogen niet beschadigd raken. De juiste soft- en hardware moet voor handen blijven en de representatie-informatie moet in takt blijven om het object juist te kunnen interpreteren.

Al met al een hele uitdaging, maar met een goed begrip van het informatieobject ben je al een heel eind op weg. Volg ook zeker de andere Online.Leren cursussen over digitale preservering.

Zullen we nu nog even testen of je het informatieobject helemaal onder de knie hebt?